zaterdag 20 april 2013

Wapsemakers en soebatters


Heb je ook wel eens meegemaakt dat je puup’n  van je broek te wiet zien of dat je staat te praten met een soebatter of een wapsemaker? Misschien heb je wel eens in  de lijnbus gestaan  in Zierikzee en aan de chauffeur gevraagd  of hij je naar d’overkant wilt brengen? Nou ik wel hoor. Ik heb zelfs  oom Henk aan de lijn gehad die ik beter kende als Oomeine.

,,Ik houd niet van wapsemakers, " zei mijn vader.

Zeeuwse woorden, familiewoorden, bijnamen, bijzondere uitdrukkingen. Taal blijkt in de praktijk heel veelzijdig te zijn en gaat in het dagelijkse leven vaak veel verder dan in een literatuurboek. In de tijd dat bescheidenheid en terughoudendheid nog meer gewaardeerd werd, had mijn vader het vaak over wapsemakers wanneer hij sprak over mensen die behoorlijk kunnen bluffen en opscheppen.
Het woord waps hoorde ik alleen thuis en ik heb mij herhaaldelijk afgevraagd of het een familiewoord was, een Zeeuws woord of typisch iets van Zaamslag, aangezien zijn roots daar lagen. Na wat gegoogle blijkt het woord waps wel degelijk te bestaan maar een wapsemaker kon ik nergens traceren. Was het een zelfverzonnen woord van  mijn vader? Afgeleid van waps? Zo had hij het ook vaak over soebatten. Ook van dit woord heb ik altijd gedacht dat het een Zeeuws woord was. 


Zaamslag: Het epicentrum van bijnamen
en gekke uitdrukkingen

Echter bij het raadplegen van een woordenboek blijkt het wel degelijk te bestaan. Het betekent op een slijmerige manier om een gunst vragen.  Ook sprak hij vaak over zijn neef Puupenus die officieel Dingenus heette. Of was het nou andersom? Was Puupenus zijn echte naam en Dingenus zijn bijnaam? Herhaaldelijk heb ik mijn vader deze vraag gesteld omdat de echte naam net zo belachelijk klonk als de bijnaam.
Tijdens een vakantie van mijn ouders waarbij ze de zorg van hun planten aan mij overgelaten hadden, ging in het ouderlijk huis de telefoon. Ik nam op en zei mijn naam. Aan de andere kant van de lijn klonk een stem die zich voorstelde als oom Henk. Hij was de oom Henk van mijn moeder, verduidelijkte hij. Ik weet nog dat ik dacht: ik ken helemaal geen oom Henk, daar heeft ze nooit over gesproken. Na heel wat heen en weer gepraat stelde hij zich van lieverlee voor als Oomeine. Oomeine! Ja, die kende ik wel. Wist ik veel dat in vroeger tijden de naam Henk verbasterd werd naar Eine. Want oomeine, daar had ze vaak over gesproken.  

,,Waar 't Durp ligt? Vlakbij d'Hoogte!"

Toen ik 19 jaar was, maakte ik samen met een vriendin een reisje per bus naar Rotterdam. Wat we daar gingen doen na vier uur reizen? Winkelen natuurlijk! En tegen de verkoopster klagen dat m’n puup’n te wiet zien. Ik kan mij herinneren dat we tijdens de reis één keer moesten overstappen. Op de terugreis stapte ik de bus in die ons naar Zeeuws-Vlaanderen zou brengen. Moe maar voldaan wierp ik de strippenkaart voor de buschauffeur zijn neus ondertussen de woorden uitsprekend:      
 ,,Naar d’overkant!” Toen hij mij niet begrijpend aanstaarde en niet wist waar dat was heb ik echt gedacht hoe stom hij kon zijn. Iedereen wist  toch waar je naar toe moest als je naar d’ overkant wilde? Dat deze uitspraak alleen gold voor Zeeuws-Vlaanderen en het bovenliggende eiland, kwam toen even niet in mij op. Zo was die gewoonte erin geslopen.
En heb je wel eens het verhaal gehoord van de soldaat uit Zaamslag die in militaire dienst moest en  bij zijn inschrijving zei dat zijn woonplaats ‘t Durp was? Toen de sergeant  vroeg waar dit werelddorp op de kaart te vinden was, antwoordde hij: ,, Bij d’Hoogte.”  
Afgelopen week las ik in de krant dat Willem-Alexander en Maxima na de kroning op hun toer door Nederland Zeeuws-Vlaanderen niet zullen  bezoeken. Een briefschrijver spuide zijn verontwaardiging hierover. Misschien is het  maar beter zo, want Willem zou – nog helemaal nieuw in zijn functie – zich rot  schrikken van onze vocabulaire. Als kersverse koning zal hij zich behoorlijk moeten bewijzen bij het volk.  Mijn vader zei nog: ,,Da moek nog een aap van zien neuk’n.” (Betekenis: eerst zien en dan geloven wat hij in de praktijk gaat realiseren).