Heb je ook wel eens meegemaakt dat je puup’n van je broek te wiet zien of dat je staat te
praten met een soebatter of een wapsemaker? Misschien heb je wel eens in de lijnbus gestaan in Zierikzee en aan de chauffeur gevraagd of hij je naar d’overkant wilt brengen? Nou ik
wel hoor. Ik heb zelfs oom Henk aan de
lijn gehad die ik beter kende als Oomeine.
,,Ik houd niet van wapsemakers, " zei mijn vader.
Zeeuwse
woorden, familiewoorden, bijnamen, bijzondere uitdrukkingen. Taal blijkt in de
praktijk heel veelzijdig te zijn en gaat in het dagelijkse leven vaak veel
verder dan in een literatuurboek. In de tijd dat bescheidenheid en terughoudendheid
nog meer gewaardeerd werd, had mijn vader het vaak over wapsemakers wanneer hij
sprak over mensen die behoorlijk kunnen bluffen en opscheppen.
Het woord waps
hoorde ik alleen thuis en ik heb mij herhaaldelijk afgevraagd of het een
familiewoord was, een Zeeuws woord of typisch iets van Zaamslag, aangezien zijn
roots daar lagen. Na wat gegoogle blijkt het woord waps wel degelijk te bestaan
maar een wapsemaker kon ik nergens traceren. Was het een zelfverzonnen woord
van mijn vader? Afgeleid van waps? Zo
had hij het ook vaak over soebatten. Ook van dit woord heb ik altijd gedacht
dat het een Zeeuws woord was.
Zaamslag: Het epicentrum van bijnamen
en gekke uitdrukkingen
Echter bij het raadplegen van een woordenboek
blijkt het wel degelijk te bestaan. Het betekent op een slijmerige manier om een
gunst vragen. Ook sprak hij vaak over
zijn neef Puupenus die officieel Dingenus heette. Of was het nou andersom? Was
Puupenus zijn echte naam en Dingenus zijn bijnaam? Herhaaldelijk heb ik mijn
vader deze vraag gesteld omdat de echte naam net zo belachelijk klonk als de
bijnaam.
Tijdens een
vakantie van mijn ouders waarbij ze de zorg van hun planten aan mij overgelaten
hadden, ging in het ouderlijk huis de telefoon. Ik nam op en zei mijn naam. Aan
de andere kant van de lijn klonk een stem die zich voorstelde als oom Henk. Hij
was de oom Henk van mijn moeder, verduidelijkte hij. Ik weet nog dat ik dacht:
ik ken helemaal geen oom Henk, daar heeft ze nooit over gesproken. Na heel wat
heen en weer gepraat stelde hij zich van lieverlee voor als Oomeine. Oomeine!
Ja, die kende ik wel. Wist ik veel dat in vroeger tijden de naam Henk
verbasterd werd naar Eine. Want oomeine, daar had ze vaak over gesproken.
,,Waar 't Durp ligt? Vlakbij d'Hoogte!"
Toen ik 19
jaar was, maakte ik samen met een vriendin een reisje per bus naar Rotterdam.
Wat we daar gingen doen na vier uur reizen? Winkelen natuurlijk! En tegen de
verkoopster klagen dat m’n puup’n te wiet zien. Ik kan mij herinneren dat we
tijdens de reis één keer moesten overstappen. Op de terugreis stapte ik de bus
in die ons naar Zeeuws-Vlaanderen zou brengen. Moe maar voldaan wierp ik de
strippenkaart voor de buschauffeur zijn neus ondertussen de woorden
uitsprekend:
,,Naar d’overkant!” Toen hij mij niet begrijpend aanstaarde en niet
wist waar dat was heb ik echt gedacht hoe stom hij kon zijn. Iedereen wist toch waar je naar toe moest als je naar d’
overkant wilde? Dat deze uitspraak alleen gold voor Zeeuws-Vlaanderen en het
bovenliggende eiland, kwam toen even niet in mij op. Zo was die gewoonte erin
geslopen.
En heb je
wel eens het verhaal gehoord van de soldaat uit Zaamslag die in militaire
dienst moest en bij zijn inschrijving zei
dat zijn woonplaats ‘t Durp was? Toen de sergeant vroeg waar dit werelddorp op de kaart te vinden
was, antwoordde hij: ,, Bij d’Hoogte.”
Afgelopen
week las ik in de krant dat Willem-Alexander en Maxima na de kroning op hun
toer door Nederland Zeeuws-Vlaanderen niet zullen bezoeken. Een briefschrijver spuide zijn
verontwaardiging hierover. Misschien is het
maar beter zo, want Willem zou – nog helemaal nieuw in zijn functie –
zich rot schrikken van onze vocabulaire.
Als kersverse koning zal hij zich behoorlijk moeten bewijzen bij het volk. Mijn vader zei nog: ,,Da moek nog een aap van
zien neuk’n.” (Betekenis: eerst zien en dan geloven wat hij in de praktijk gaat
realiseren).
